Jak nie trudno zauważyć, w sieci roi się wprost od porad wychowawczych w tym także tych dotyczących karania. Pedagodzy, wychowawcy, rodzice od lat spierają się: czy i jak karać dzieci by nauczyć je posłuszeństwa. Mądre karanie to właśnie takie, które ma uczyć właściwych zachowań, dlatego lepiej jest stosować pozytywne wzmocnienia czyli mówiąc inaczej: nagrodę np. pochwałę za dobre, pożądane zachowania. Zdarza się oczywiście, że kara jest konieczna – co wtedy?
Przede wszystkim dziecko musi wiedzieć jakie zachowania są pożądane a jakie nie. Dlatego nie należy karać za jednorazowe przewinienia i jeśli takowe się zdarzy najpierw wytłumaczyć, że nie wolno się tak zachowywać i dlaczego. Bardzo dobrze sprawdzają się różnorakie patenty na „kodeks postępowania domowego” – znam osobę, która z powodzeniem stosuje listę zasad, która wisi na lodówce w widocznym miejscu i dzięki temu okiełznała niesfornego syna, który teraz sam potrafi powiedzieć mamie, że nie powinna tak robić bo przecież taka zasada wisi na lodówce! Za złamanie zasad przewidziane są stosowne kary.
Za przewinienia można karać przydzielając czarne kropki/ujemne punkty lub na krótko ograniczać dostęp do ulubionych rzeczy (tzw. szlaban np. na telewizor). Kara nie może upokarzać dziecka, uderzać w jego godność osobistą.
Najważniejsze jest to by dziecko wiedziało za co jest karane, dlaczego jest karane i czym jest uzasadniona zasada, którą złamało.
Istnieje kilka ważnych zasad dotyczących karania, dzięki którym kara jest skuteczna czyli taka, która UCZY właściwych zachowań:
1. Wymierzać karę należy wtedy, kiedy niepożądane zachowanie powtórzyło się kolejny raz mimo wyjaśnień i ustalenia zasad
2. Wymierza karę ta osoba – ten rodzic, który nakrył dziecko na przewinieniu. Niedopuszczalne jest takie postawienie sprawy, że „jak wróci tata to cię ukarze”. W przeciwnym razie dziecko nie rozumie związku między przewinieniem i karą
3. Dziecko musi wiedzieć za co jest karane i jak powinno się było zachować żeby ukaranym nie być
4. Bardzo dobre są tzw. kary naturalne polegające na tym, że dziecko naprawia wyrządzone szkody lub zleca mu się coś w rodzaju „prac społecznych” wymagających pewnego wysiłku
5. Dziecko musi mieć możliwość usprawiedliwienia się, wyjaśnienia dlaczego postąpiło w taki sposób
6. Kara powinna być adekwatna do przewinienia i wieku dziecka
7. Przy wymierzaniu kary należy powstrzymać się od oceny dziecka a skupić się na ocenie jego postępku – to nie dziecko jest „złe” tylko jego zachowanie.
8. Jeśli mamy kilkoro dzieci – wszystkich powinny obowiązywać te same zasady i kary za przewinienia
Mgr Barbara Szczukin
Psycholog, psychoterapeuta
Gabinet psychologiczno-psychoterapeutyczny na krakowskim Kazimierzu
gabinet-psychoterapii-przystan.blogspot.com
